توبه به معنى بازگشتن از گناه و کار بد، و نام نهمین سوره قرآن مجید است. نام این سوره از آیه 105 آن گرفته شده است. در این سوره داستان متخلّفین از جنگ تبوک آمده است. سوره توبه تنها سوره اى از قرآن است که بدون "بسم اللّه الرّحمن الرّحیم" آغاز مى شود. زیرا اعلان جنگ به مشرکان و برائت از آنان است.پاره اى از موضوعات این سوره عبارتند از: قطع رابطه با مشرکان، جهاد در راه خدا، ستایش مجاهدان راه خدا، لزوم تحصیل علم، و پرهیز از تراکم ثروت، داستان هجرت پیامبر(ص)، موضوع ماه هاى حرام، گرفتن جزیه از اقلّیت هاى مذهبى، سرنوشت منافقان و موضوع زکات. این سوره در مدینه نازل شده و 219 آیه دارد.
برای این سوره ده نام ذکر کرده اند، ولی نام «توبه» به دلیل آیات فراوانی که در این باره سخن گفته است و نام برائت به خاطر آمدن در ابتدای سوره، مشهورتر است.
سوره توبه تنها سوره ای است که با «بسم الله الرحمن الرحیم» آغاز نشده است. درباره دلیل این امر از قول امام علی علیه السلام آمده است: «بسم الله الرحمن الرحیم برای امان دادن و رحمت است و سوره برائت برای دفع امان و جنگ نازل شده است» از این رو در ابتدای این سوره "بسم الله" نیامده است.
از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده: «هر کس سوره انفال و توبه را قرائت نماید، من شفاعت کننده و گواهی دهنده به سود او در روز قیامت هستم که او از نفاق مبرّا است و به تعداد همه مردان و زنان منافق در دنیا، ده حسنه به او عطا می شود و ده گناه از او پاک شده و ده درجه بر درجات او افزوده می شود و عرش و حاملان آن در ایام حضورش در دنیا، بر او درود می فرستند.»
امام صادق علیه السلام: «کسی که سوره انفال و توبه را در هر ماه قرائت کند، هرگز نفاق وارد قلب او نمی شود و از شیعیان امیرالمومنین علی علیه السلام خواهد بود.»
در تفسیر عیاشی پس از نقل این روایت اضافه کرده است: «و روز قیامت بر سفره های بهشتی همراه شیعیان امام علی علیه السلام روزی می خورد تا اینکه مردم از حساب فارغ شوند.»
آثار و برکات سوره توبه
1) در امان ماندن از آتش سوزی
نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: «هرکس این سوره را بنویسد آتش به منزل او نمی رسد و تا وقتی که این نوشته با اوست، آتش به او نزدیک نمی شود.»
2) در امان ماندن از شر حیوان درنده
«هر کس از حیوانات وحشی و درنده می ترسد آیه 128-129 سوره «توبه» را بخواند از ناحیه آن به حیوانات به او ضرری نمی رسد.»
3) دفع وسوسه و دلشوره
به جهت رفع وسوسه و دلشوره و گمان بد آیه 130 سوره توبه را بخواند و با خود همراه کند
جنین شناسی پزشکی وانطباق آن باآیات قرآن ، با کشف حقایق جدید در علم جنین‌شناسی، انسان در برابر اعجاز نهفته در قرآن که به مراحل آفرینش جنین اشاره نموده سر فرود آورده، چرا که اینگونه مطالب در چهل و اندی آیه و ده‌ها حدیث شریف آمده و در طول پانزده قرن خطوط اصلی در زمینه این علم را ترسیم نموده و هم اکنون آن را علم جنین‌انسانی می‌نامند. هرقدر که انسان در مطالعه‌ی آیات کریمه‌ی قرآن که به علوم مختلف اشاره نموده، تعمق کند و آن را با حقایق ثابت علمی که به تدریج کشف می‌شود مقایسه نماید، ایمان و یقین وی به خداوند و قرآن و آنچه رسول خدا صلى الله علیه وسلم از جانب خداوند آورده می‌شود. دکتر کیث‌‌مور استاد تشریح و جنین‌شناسی در دانشگاه اوتاوای کانادا بر این عقیده است که: «هر چه انسان حقایق جدیدتری را کشف کند در واقع می‌بیند که همان حقایق موجود در قرآن را تکرار کرده است»
علم جنین‌شناسی مطالعه خلقت انسان از ابتدای تشکیل تخمک لقاح یافته با اسپرم تا انتهای تشکیل جنین و خروج آن از رحم مادرش بعد از نه ماه است.
تاریخ شروع این علم با چنین معنایی به قرن هفدهم بر می‌گردد، زمانیکه میکرسکوپ به دست دو دانشمند به نام‌های هام و هوک در سال 1677 اختراع شد که درخلال آن اسپرم مرد را کشف کردند. سپس دانشمندی به نام دوگراف، تخمک را کشف کرد که نام وی را بر آن گذاشتند و فولیکول دوگراف نام گرفت. نقش اصلی تخمک و اسپرم، در اواخر قرن هفدهم شناخته شد و مراحل مختلف تکامل جنین و تفاصیل دقیق تشریحی آن در قرن بیستم آشکار شد و علم روز به روز در این زمینه مطالب جدیدتری را کشف می‌کند.
اگر بعضی از دانشمندان اسلامی را که تکوین جنین را از طریق آیات کریمه و احادیث شریفه، شرح دادند استثناء کنیم، بشر تا اواسط قرن هفدهم از این علم اطلاعات ناقص و غلطی داشت. ارسطو در قرن چهارم قبل از میلاد کسی بود که نظرات و کتابهای وی تا قرن هفدهم میلادی در مجامع علمی، مقدس به شمار می‌رفت. وی عقیده داشت که جنین از اتحاد منی با خون حیض تشکیل می‌شود و حال آنکه در قرآن کریم همین بس که اینگونه تذکر می‌دهد: «ویسئلونک عن المحیض قل هو أذی فاعتزلوا النساء فی المحیض... »
ادامه مطلب ...ما روایتی که دلالت بر حذف "بسم الرحمن الرحیم" و آیاتی از سوره‌ی توبه داشته باشد، در کتاب الإتقان سیوطی پیدا نکردیم ولی مضمون چنین روایتی در کتاب دیگری از کتب اهل سنت وجود دارد که در پاسخ باید بگوییم:
1- از آنجا که این سوره، یک روش محکم و سخت را در مقابل دشمنان پیمان‌شکن و اظهار برائت و بیزاری از آنان و اعلام جنگ با آنان، در پیش گرفته است، و روشنگر خشم خداوند نسبت به این گروه است، با "بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ"که نشانه صلح و دوستی و محبت و بیان کننده صفت رحمانیت و رحیمیت خدا است، تناسب ندارد (مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج7، ص 273) و به همین جهت با "بسم الله الرحمن الرحیم" شروع نشده است. حضرت علی (علیه‌السلام) در این مورد می‌فرماید: "علت نیامدن بسم اللَّه آن است که: «بسم اللَّه برای امان و رحمت است ولی سوره برائت برای برداشته شدن امان، نازل شده است».( حاکم نیشابوری، مستدرک،ج2 ،ص330)
2- این سوره در حقیقت دنباله سوره انفال است؛ زیرا در سوره انفال پیرامون پیمان‌ها سخن گفته شده، و در این سوره پیرامون القای پیمان‌های پیمان‌شکنان بحث شده است.( مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج7، ص 273) امام صادق (علیه‌السلام) در روایتی می‌فرمایند:" انفال و توبه یکی هستند." (مجلسی، بحارالانوار،ج 89 ،ص277)
محتوای سوره :
حضرت ابراهیم جدّ حضرت رسول(ص)و از پیامبران اولوالعزم مى باشد و مورد تصدیق مسلمانان، یهود و نصارى است. نام چهاردهمین سوره قرآن مجید است که به نام حضرت ابراهیم(ع) نامگذارى شده ودر این سوره علاوه بر بیان داستان حضرت ابراهیم(ع)، داستان انبیایى چون نوح(ع) وموسى(ع) نیز آمده است. سوره ابراهیم(ع) - 52 آیه دارد و در مکّه نازل شده است.
فضیلت و خواص سوره ابراهیم
ابراهیم، چهاردهمین سوره قرآن است که مکی و 52 آیه دارد.
نقل از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم: «هر کس سوره ابراهیم و حجر را قرائت نماید، ده برابر تعداد کسانی که بت ها را پرستیده اند و کسانی که آن را نپرستیده اند حسنه به او داده می شود.»1
آثار و برکات سوره
1) محفوظ ماندن از فقر، مصیبت و دیوانگی
روایت از امام صادق علیه السلام: «هرکس در هر روز جمعه دو رکعت نماز بخواند و در رکعت اول سوره ابراهیم و در رکعت دوم سوره حجر را قرائت نماید هیچگاه فقر به سراغ او نمی آید و مبتلا به جنون نمی شود.»2
2) جهت رفع گریه و بی تابی کودک
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم: «هرکس این سوره را نوشته و در پارچه ای سفید گذاشته و بر گردن کودک بیاویزد، از گریه و بی تابی کودک و از بیماری هایی که به سراغ کودکان می آید در امان می مانند.»3
3) جهت فصاحت
کسی که آیات 1- 4 سوره را 40 بار بر آبی بخواند و سپس با آن آب خوراکی بپزد و آن خوراک را به دانش آموزانش بخوراند از فصاحت و زبان آوری ایشان تعجب خواهد کرد. و هم چنین هر کسی که دارای زیردستانی است و اطاعت آنان را می خواهد این آیات را بر آب پاکی 40 بار بخواند سپس آن را در منزل یا محلش که در آن می نشیند بپاشد، و آب به جز دیوارها پاشیده نشود
محتوای سوره نحل:
"نحل"به معنى زنبور عسل است و نیز نام شانزدهمین سوره قرآن مى باشد.نام این سوره ازآیه 68 آن گرفته شده است. موضوعاتى که در این سوره به آنها پرداخته شده عبارتند از : مظاهر طبیعى و آیات الهى چون باران و نور آفتاب، انواع گیاهان و میوه ها و مواد غذایى، حیواناتى که درخدمت انسان ها هستند، زنبور عسل، دلایل توحید و معاد، تهدید مشرکان دستور به عدل و احسان،هجرت و جهاد، نهى از فحشاء و ظلم و ستم، نهى از پیمان شکنى و اشاره کوتاه به داستان حضرت ابراهیم(ع)،این سوره داراى 128 آیه مى باشد و در مکّه معظّمه نازل شده است.
فضیلت سوره نحل :
در فضیلت سوره از نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله وسلم نقل شده: هر که سوره نحل را قرائت نماید، خدای بلند مرتبه هر نعمتی را که به او داده است حساب نکند و اجر او به اندازه کسی است که بمیردو وصیتی از خود به یادگار گذارد و اگر در آن روز بمیرد او را چندان ثواب است مانند کسی که در هنگامه مرگ به بهترین ها وصیت کند.1
روایت از امام باقر علیه السلام: هر کس سوره نحل را در هر ماه یک بار بخواند از زیان مالی (قرض) در دنیا و نیز از هفتاد نوع بلا که سبک ترین آنها دیوانگی و جذام و پیسی باشد ایمن باشد و مسکنش در آخرت در بهشت عدن (محلی در وسط بهشت) باشد.2
آثار و برکات سوره نحل
1) مرحوم طبرسی در مکارم الاخلاق آورده است: «سوره نحل برای امان جویی از ابلیس و لشکریان و پیروانش خوانده می شود.»3
2) اگر زنی بخواهد که شیرش زیاد شود آیه 68 این سوره«و ان لکم فی الانعام...(تا) سائعاً للشاربین» را برآب بنویسد و بیاشامد.4
3)اگر کسی بخواهد که هر چه بشنود و بخواند زود یاد بگیرد و فراموش نکند در روز دوشنبه (شروع) این آیات را بر هفت تکه نان خشک بنویسد و هر روز یکی را بخورد؛
روز اول: دوشنبه:«فتعال الله الملک الحق المبین»
روز دوم: سه شنبه:«رب زدنی علماً و فهماً»
روز سوم: چهارشنبه:«سنقرئک فلا تنسی»
روز چهارم: پنجشنبه:«انه یعلم الجهر و یخفی»
روز پنجم: جمعه: «لا تحرک به لسانک لتجعل به»
روز ششم:شنبه:«ان علینا جمعه و قرانه»
روز هفتم: یکشنبه:«فاذا قرناه فاتبع قرانه»